W sytuacjach, w których mówi się potocznie o sprzedaży czy kupnie działki w ROD, naprawdę chodzi wyłącznie o przeniesienie na nowego działkowca własności urządzeń, obiektów i nasadzeń znajdujących się na danej działce, a wzniesionych czy kupionych przez poprzedniego użytkownika z własnej kieszeni. 

Przez długi okres czasu sprawa opodatkowania takich transakcji była sporna. Wynikało to przede wszystkim
z art. 16 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz.U. nr 169, poz. 1419 ze zm.), który w zasadzie zwalnia działkowców ze wszelkich podatków, które mają związek z użytkowaniem działki rodzinnej. Na tle tej regulacji zarysowały się dwie koncepcje. 

Według pierwszej z nich, nabycie przez nowego użytkownika naniesień znajdujących się na działce korzysta z powyższego zwolnienia. Takie stanowisko zaprezentował min. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy, który w wyroku z 28 listopada 2007 r. (sygn. akt I SA/Bd 676/06) stwierdził, że „(...) nakłady (na nasadzenia, altanę, ogrodzenie) niewątpliwie zostały poniesione z powodu użytkowania działki. Gdyby nie jej użytkowanie nakłady te by nie powstały i skarżący nie miałby obowiązku rozliczenia się z poprzednim użytkownikiem. W konsekwencji z tytułu zwrotu nakładów, dotychczasowego i nowego użytkownika nie powinien obciążać podatek od czynności cywilnoprawnych (obowiązek zapłaty podatku ma charakter solidarny i ciąży na stronach czynności cywilnoprawnej).

Zwolnienie przewidziane w art. 16 ustawy obejmuje swoim zakresem tego rodzaju świadczenia”. 

Tę korzystną dla działkowców interpretację podważył niestety Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), który zaprezentował inną koncepcję w przedmiotowej sprawie. Uznał mianowicie, że omawiane transakcje są obciążone podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC). Taka konkluzja wynika z wyroku wydanego w dniu 10 czerwca br. (sygn. akt IIFSK 265/08), w którym przesądzono, iż za czynność objętą PCC należy uznać rozliczenie między działkowcami nakładów poczynionych na działce rodzinnej. 

Według NSA zwolnienie podatkowe przewidziane w art. 16 ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych nie obejmuje sytuacji, w której jeden działkowiec spłaca wartość poczynionych przez poprzedniego użytkownika nakładów,
np. na wybudowanie altany. Sąd uznał, że zwolnienie to obejmuje tylko użytkowanie działek, a w analizowanej sprawie - według NSA - mamy do czynienia ze sprzedażą, wobec czego umowa między działkowcami podlega PCC. Ten wyrok jest prawomocny. 

W związku z powyższym należy stwierdzić, że podatek od czynności cywilnoprawnych wynosi w tym wypadku 2 proc. wartości. Chodzi bowiem o własność, a stawka tego podatku obciążająca sprzedaż nieruchomości i rzeczy będących własnością sprzedającego to właśnie 2 proc. Jeśli więc ustalona w umowie wartość altany, nasadzeń itp. wynosi
np. 20 tys. zł, to fiskusowi należy oddać 400 zł. 

Podatek ten płaci się w urzędzie skarbowym właściwym wedle miejsca zamieszkania nabywcy działki. Aby dopełnić tego obowiązku, trzeba się posłużyć urzędowym formularzem (PCC-1 i PCC-1A), który można otrzymać w urzędzie skarbowym albo ściągnąć z Internetu. Podatek od czynności cywilnoprawnych nie obciąża natomiast ustanowienia przez zarząd ROD na rzecz swojego członka użytkowania działki.